Uitspraak hier over werd terzijde Geschoven door Hoogste Duitse Rechtbank
Inleiding: Een Nieuwe Wending in het Conflict over Adblocking
In de digitale wereld van vandaag, waarin informatie en advertenties hand in hand gaan, staat een diepgaande juridische strijd op het punt een nieuwe fase in te gaan. De Duitse uitgeverij Axel Springer, eigenaar van prominente merken als Bild en Die Welt, krijgt een nieuwe kans om via juridische weg adblockers op grond van auteursrecht te verbieden. Deze mogelijkheid werd onlangs geopend door het hoogste Duitse gerechtshof, de Bundesgerichtshof (BGH), die een eerdere uitspraak van het Oberlandesgericht Hamburg uit 2023 vernietigde en de zaak terugverwees om de kernpunten opnieuw te beoordelen.
De Context: Waarom Adblocking zo’n Beladen Thema Is
Het is onmiskenbaar dat online bedrijven die op advertentie-inkomsten vertrouwen, worden geraakt door het groeiende gebruik van adblocking-software. Dit leidt tot directe economische schade en dreigt het businessmodel van online uitgevers te maken of breken. Toch wortelt de populariteit van adblockers juist in een terechte frustratie: online advertenties zijn vaak opdringerig, storend en vormen een ernstige bedreiging voor de privacy van gebruikers door voortdurende tracking.
Adblockers zijn daarom niet zomaar middelen om ongewenste reclame te vermijden. Ze zijn voor veel internetgebruikers essentiële instrumenten geworden om hun veiligheid en privacy te waarborgen. Veel mensen zouden hun adblocker niet graag uitzetten, zelfs niet als zij dat zouden willen.
Axel Springer’s Jojo Rechtsstrijd: Van Concurrentierecht naar Auteursrecht
Het Vroegere Conflict
Axel Springer ziet adblockers als een fundamentele bedreiging voor haar verdienmodel en voert deze strijd al meer dan tien jaar. Oorspronkelijk probeerde het bedrijf het gebruik van Adblock Plus – ontwikkeld door Eyeo GmbH – aan te pakken via het mededingingsrecht. Hun claim: adblockers verstoren een eerlijke economische concurrentie.
In april 2018 sprak het Duitse Bundesgerichtshof een duidelijke uitspraak uit in het voordeel van Eyeo en Adblock Plus: er was geen sprake van schending van het mededingingsrecht.
Van Mededingingsrecht naar Auteursrecht
Niettemin gaf Axel Springer niet op en schakelde het over naar een nieuwe juridische strategie. Ditmaal werd een beroep gedaan op het auteursrecht, en wel met een gedurfde stelling: Adblock Plus zou door het blokkeren van advertenties in feite het “programmatuur” van haar websites manipuleren, waarmee de exclusieve rechten onder het Duitse auteursrecht worden geschonden.
Eyeo verwierp deze claim als “bijna absurd,” en de eerste rechterlijke instantie – het Hamburgse Landgericht – wees in januari 2022 de verzoeken van Springer af. Ook hoger beroep bij het Oberlandesgericht Hamburg leverde voor Springer geen overwinning op in 2023. Kort daarna vond het beroep bij de Bundesgerichtshof plaats, waar onlangs een opmerkelijke herbeoordeling werd gelast.
Auteursrecht op Software: Een Juridisch Complex en Innovatief Veld
De inzet van Axel Springer rust op het Duitse auteursrechtelijk kader dat software beschermt. Volgens § 69a UrhG (Urheberrechtsgesetz – het Duitse auteursrecht) wordt software erkend als een auteursrechtelijk beschermd werk, mits het een eigen intellectuele schepping is van de auteur en zich uitdrukt in een unieke vorm.
Wat Wordt Beschermd?
Bescherming geldt voor de concrete vorm van uitdrukking van software, niet voor onderliggende ideeën en principes. Dit betekent dat code niet zomaar mag worden gekopieerd of herverkocht, maar anderen wel een eigen functionele versie van de software mogen maken, zolang het origineel niet letterlijk wordt gekopieerd.
Websites als Software?
De meest intrigerende juridische twist in de zaak is Axel Springers argument dat haar websites, meer dan een eenvoudige webpagina, eigenlijk computerprogramma’s zijn die beschermd worden onder dezelfde paragrafen als software.
Zij beroepen zich dus op:
- § 69a para. 1 en 2 UrhG, waarin software wordt gedefinieerd en,
- § 69c UrhG, dat exclusieve rechten toekent aan de maker om vertalingen, aanpassingen, bewerkingen en andere modificaties van het computerprogramma te beheren.
Volgens Springer betekent het blokkeren of manipuleren van de websitecode door Adblock Plus een inbreuk op deze exclusieve rechten, omdat hier sprake is van modificatie en reproductie zonder toestemming.
De Uitspraak van het Bundesgerichtshof: Complexiteit en Voorzichtigheid
De Bundesgerichtshof heeft de eerdere uitspraak van het Oberlandesgericht Hamburg van tafel geveegd omdat essentiële vragen open bleven. Cruciaal is dat het eerdere hof geen volledig onderzoek deed naar de fundamentele vraagstukken rondom de kwalificatie van websitesoftware als auteursrechtelijk beschermd werk.
Het BGH wijst op het volgende:
“Bij de beoordeling van het bestaan van een inbreuk op een auteursrechtelijk beschermd object (hier: een computerprogramma in de zin van § 69a para. 1 UrhG) is het niet altijd vereist om tevoren vast te stellen of het beschermde object daadwerkelijk een auteursrechtelijk werk is. Dit kan worden aangenomen, tenzij er sprake is van een onrechtmatige inbreuk op het auteursrecht.”
“Toch hangt het antwoord wel af van een duidelijke definitie van het beschermde object en diens beschermingskenmerken. Het weigeren van vast te stellen dat er inbreuk is, terwijl men toch aanneemt dat het object auteursrechtelijk beschermd is, is alleen mogelijk indien zowel het beschermde object als de daaraan ten grondslag liggende beschermingskenmerken eenduidig zijn vastgesteld.”
Met andere woorden: het hogere gerechtshof wenst dat er eerst doorslaggevend duidelijkheid komt over de technische aard en beschermwaardigheid van de websitecode voordat kan worden vastgesteld of er sprake is van een auteursrechtelijke inbreuk. Dit betekent dat de zaak terugverwezen wordt voor een diepgaandere analyse.
Technische Reflecties in het Gerechtelijk Verschijnsel
De advocaten van Axel Springer, Lubberger Lehment, benadrukken een technisch punt dat in de beslissing van het BGH prominent opvalt: een websitefunctioneert in de browser vergelijkbaar met een virtuele machine waarop programmatuur in “bytecode” wordt uitgevoerd en die door de website zelf wordt gecontroleerd.
De verandering of manipulatie van die bytecode door een adblocker is volgens hen meer dan een simpele wijziging van variabele data in het geheugen – het raakt aan de programmering en expressie van de website zelf als computerprogramma.
Dit inzicht opent een technisch-juridisch speelveld dat de impact van adblockers en hun handelingen op auteursrechtelijke bescherming radicaal kan beïnvloeden.
Brede Implicaties van de Zaak
Een overwinning voor Axel Springer kan verstrekkende gevolgen hebben.
Als het auteursrecht als instrument wordt ingezet om adblockers aan banden te leggen, raakt dat niet alleen de makers van software, maar ook en vooral de internetgebruikers en de ontwikkelaarsgemeenschap. Dit leidt tot fundamentele vragen over de balans tussen:
- de bescherming van economische belangen van uitgevers via het behoud van advertentie-inkomsten,
- en de waarborg van gebruikersvrijheid, privacy, en een optimaal gebruik van het internet.
Een Democratische en Maatschappelijke Vraagstuk
Advocaat Lubberger Lehment stelt dat het om veel meer gaat dan alleen juridische finesse:
“Het staat op het spel of en in welke mate online journalistiek in de toekomst aangeboden en gebruikt kan worden – en daarmee ook over toegang tot informatie zonder betaalgrepen. Dit raakt aan de kern van vrije informatievoorziening in een democratie.”
Inderdaad, als publicaties worden gedwongen om strengere advertentiepraktijken toe te passen zonder dat gebruikers zich kunnen verzetten met hulpmiddelen zoals adblockers, ontstaat een spanningsveld tussen commerciële belangen en burgerrechten.
Slotbeschouwing: Een Spiegel voor de Digitale Samenleving
De recente beslissing van de Bundesgerichtshof laat zien dat de strijd rondom adblockers en online advertentiemodellen niet simpelweg een conflict is tussen uitgevers en softwareontwikkelaars. Het is een juridische, technische en ethische kwestie die symbool staat voor de uitdagingen van onze tijd.
De digitale samenleving balanceert op het snijvlak van innovatie en bescherming, tussen zakelijke belangen en individuele rechten, tussen economische duurzaamheid en de vrijheid van informatie. In die context is het óók een strijd om de toekomst van het internetzelf.
Het is cruciaal dat in de verdere juridische procedures de juiste balans wordt gevonden, waarbij zowel de bescherming van auteursrechtelijke werken als de privacy en veiligheid van gebruikers op een respectvolle wijze worden gewaarborgd.
Samenvatting
- Het hoogste Duitse gerechtshof vernietigde een eerdere uitspraak die adblocking door Adblock Plus als onschuldig beschouwde.
- Axel Springer baseert haar claims op het auteursrechtelijke karakter van haar websitecode, die volgens haar als software te beschouwen is.
- De zaak wordt terugverwezen voor een grondiger beoordeling van het jurdico-technische vraagstuk.
- Deze procedure kan de toekomst van online advertenties, privacybescherming, en digitale journalistiek ingrijpend beïnvloeden.
